05 July 2018

JSMP: Sumáriu Kazu Tribunál Distritál Dili Periódu Abril 2018

JSMP report on proceedings in Dili District Court April 2018 East Timor Law Justice Bulletin
Deskripsaun sumáriu ba desizaun kazu sira

1. Krime ofensa integridade fízika simples natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu : 0266/17.PDDIL

Kompozisaun Tribunál  : Singulár

Juis : Dra. Jumiaty Maria Freitas

Prokuradór                       : Dr. Nelson de Carvalho

Defeza                              : Dra. Agustinha de Oliveira

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan 1 suspende ba tinan 1 fulan 6


Iha 02 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili deside liuhosi notifikasaun ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu MC hasoru nia feen, iha Distritu Dili.


Akuzasaun Prokuradór



Prokuradór akuza katak iha 23 Jullu 2017, maizumenus tuku 18.30 lokraik, lezada foin fila hosi hola ropa iha Kampung Alor. Maibé, lezada fila tarde no sira haksesuk malu. Lezada dehan ba arguidu katak tanba-sa arguidu la bele hein aguenta menutu ida ka rua, tanba nia buka ninia alin sira nia ropa, no sira inan-aman ida de’it.



Depoisde hatan malu tiha, lezada ba haris atu ba fó seguransa iha eleisaun parlamentár nian tanba lezada nu’udar membru PNTL, maibé arguidu la autoriza no tebe kedas dala ida iha lezada nia ain karuk no rezulta lezada monu ba rai to’o oin nakukun. Hafoin arguidu sama iha lezada nia kabaas sorin loos no tuku dala ida iha lezada nia ulun. Aktu sira ne’e rezulta lezada sofre moras iha ain, kabaas no ulun no lezada mós tenke ba halo tratamentu iha sentru saúde.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu konfesa totalmente ba faktu sira iha akuzasaun no deklara katak depoisde problema ne’e akontese arguidu ba buka kedas umane sira hodi rezolve problema ne’e. Arguidu fó sala ba umane sira ho osan US$40.00 no tua botir rua. Arguidu mós husu deskulpa ba lezada no sira kontinua moris hamutuk hanesan feen ho laen.



Aleinde ne’e, lezada mantein faktu sira iha akuzasaun no konfirma ho arguidu nia deklarasaun katak kazu ne’e sira rezolve ona tuir kultura timor nian no arguidu fó sala duni US$40.00.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu provadu komete duni krime hasoru lezada. Maibé tanba arguidu arrepende ninia hahalok, hatudu komportamentu di’ak iha tribunál no foin primeira-vez hatan iha tribunál, prokuradór husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena admoestasaun. Aleinde ne’e, defeza mós husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena admoestasaun ho konsiderasaun sira hanesan ho prokuradór nian katak arguidu konfesa no arrepende ninia hahalok, hatudu komportamentu di’ak no arguidu mós foin primeira-vez hatan iha tribunál.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira hotu, tribunál konklui katak arguidu provadu komete krime hasoru lezada. Bazeia ba prova sira ne’e, tribunál kondena arguidu ho pena prizaun tinan 1 suspende ba tinan 1 fulan 6.



2.     Krime ofensa integridade fízika simples natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0471/17.DICMR

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Jumiaty Freitas

Prokuradór                       : Dr. Alfonso Lopes

Defeza                              : Dra. Joana Christina Pinto

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan 1 suspende ba tinan 1 no regra ba konduta



Iha 02 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu VDS hasoru nia feen, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 03 Setembru 2017, maizumenus tuku 13.00 meudia, arguidu ba iha lezada nia servisu fatin no diskute malu ho lezada tanba lezada la simu arguidu nia telefone no  tuku dala ida iha lezada nia ibun, dala ida iha lezada nia hasan no tuku dala ida iha lezada nia matan-fukun. Aktu sira ne’e, rezulta lezada sofre kanek iha ibun , hasan moras, bubu no metan iha matan fukun.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu konfesa faktu balun no nega faktu balun. Arguidu deklara katak nia ba duni iha lezada nia servisu fatin tanba bai-bain arguidu sempre hasoru malu ho lezada iha ne’ebá. Arguidu hatutan katak iha momentu arguidu to’o iha ne’ebá, arguidu foti kedas lezada nia telefone no halimar game, enkuantu lezada han hela iha meja. Derepente lezada hamrik foti ai sunu ida no baku arguidu nia kotuk laran dala neen to’o arguidu nia liman sikun ran. Bainhira atu baku tan ba dala hitu, arguidu lori liman satan netik tiha, nune’e ai sunu refere kona fali ba iha lezada nia ibun no rezulta ibun ran.



Entretantu, lezada konsidera arguidu nia deklarasaun ne’e bosok no deklara katak iha momentu ne’ebá arguidu telefone ba lezada maibé lezada la simu arguidu nia telefone. Tanba ne’e mak arguidu ba iha lezada nia servisu fatin hodi husu ba lezada tanba-sa la simu nia telefone no lezada hatan hodi husu ba arguidu atu la presiza ona interompe lezada tanba arguidu iha ona feen. Lezada mós deklara katak, arguidu tuir lezada iha 2008 no iha ne’ebá kedas lezada husu ona arguidu nia estadu sivíl no arguidu hatan katak sei klosan nune’e lezada hakarak simu arguidu nu’udar nia laen. Maibé iha 2011, bainhira arguidu sai hosi uma, lezada foin hatene katak arguidu iha feen kaben no iha oan nain 7 (hitu).



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu koko bosok tribunál, tanba arguidu deklara katak nia la baku lezada maibé tanba uza liman satan netik ai ne’ebé lezada uza hodi baku arguidu mak kona fali iha lezada nia ibun rezulta ran. Aleinde ne’e, prokuradór mós husu ba tribunál atu tetu kazu ne’e ho didiak tanba arguidu agora dadaun fila fali ona ba nia feen-boot. Bazeia ba konsiderasaun hirak ne’e, prokuradór husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun tinan ida suspende ba tinan rua.



Enkuantu defeza husu ba tribunál atu fó justisa ne’ebé mak justu ba arguidu tanba arguidu iha oan hitu no arguidu ba iha lezada nia servisu fatin laiha intensaun atu baku lezada maibé atu husu de’it tanba-sa lezada la foti nia telefone no lezada mak halo agresaun hasoru arguidu.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira ne’ebé prodús durante julgamentu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime tuir faktu sira iha akuzasaun. Bazeia ba faktu provadu sira ne’e, tribunál kondena arguidu ho pena prizaun tinan ida suspende ba tinan ida no aplika regra ba konduta atu arguidu aprezenta-an periódikamente durante fulan neen iha tribunál.



3.     Krime ofensa integridade fízika simples natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0225/17.DICMR

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Maria Solana

Prokuradór                       : Dr. Nelson de Carvalho

Defeza                              : Dr. Jose Soares

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan 1 suspende ba tinan 2



Iha 03 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu FdSP hasoru nia feen, iha Distritu Dili.





Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór haktuir katak iha 03 Outubru 2017, maizumenus iha dadersan, arguidu hamutuk ho lezada no sira nia oan feto ida ba iha mate uma. Iha mate uma ne’e lezada koa hela naan no rona ema ko’alia kona-ba arguidu iha feto seluk. Iha tuku 14.00 lokraik, lezada nia oan husu atu fila ona ba uma, nune’e lezada ho nia oan fila tiha ba uma. Bainhira arguidu fila ba uma (rai kalan ona), arguidu la ko’alia buat ida, tebe kedas dala ida iha lezada nia kabun kidun, no rasta lezada nia liman ba iha sala han fatin nian. Arguidu tebe tan dala ida iha lezada nia kabun kidun, tuku dala ida iha lezada nia hirus-matan no kotuk laran no dada lezada ba iha sala vizita no tuku tan dala haat iha lezada nia ibun. Aktu sira ne’e rezulta lezada sofre ibun kanek, moras iha kabun- kidun no hirus-matan no tenke ba halo tratamentu iha sentru saúde.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Arguidu deklara katak nia la kontente bainhira hare lezada hamutuk ho lezada nia kolega feto sira konta arguidu nia vida iha fatin públiku. Arguidu hatutan katak kalan arguidu fila ba uma ho kondisaun lanu todan no basa lezada iha ibun. Arguidu rekuza faktu sira seluk hanesan tuku no tebe lezada. Tuir arguidu katak kuandu tuku lezada nia ibun, lezada nia nehan sira bele monu hotu. Entretantu, lezada mantein faktu sira iha akuzasaun prokuradór nian.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu komete duni krime hasoru lezada. Prokuradór mós konsidera sirkunstánsia atenuante sira hanesan arguidu nia oan sei eskola hela, nune’e husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan 6 suspende ba tinan 1. Enkuantu defeza husu ba tribunál atu aplika pena ne’ebé kmaan ba arguidu tanba arguidu no lezada kontinua moris nu’udar feen ho laen no iha responsabilidade ba oan ne’ebé sei eskola.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira hotu, tribunál konsidera katak arguidu komete duni krime hasoru lezada tuir faktu sira iha akuzasaun. Bazeia ba prova sira ne’e, tribunál kondena arguidu ho pena prizaun tinan ida suspende ba tinan rua no kondena arguidu selu kustu judisiál US$10.00.



4.     Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0242/15.PDDIL

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Maria Solana Soares Fernandes

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                              : Dr. Jonas Henrique da Costa

Tipu pena                         : Pena prizaun 1 fulan 6 suspende ba tinan 1



Iha 03 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu AdC hasoru nia feen, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 13 Juñu 2015, iha tuku 16.00 lokraik, arguidu bolu lezada no hatudu lezada nia foto ho mane seluk iha facebook. Lezada foin atu esplika foto refere ba arguidu, arguidu rakut ona lezada nia fuuk, tuku dala haat no tebe dala ida iha kotuk laran no kontinua rakut lezada nia liman-kabun parte karuk.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu arguidu konfesa faktu sira iha akuzasaun no deklara katak nia arrepende ona ninia hahalok. Arguidu mós deklara katak sira separa ona no agora dadaun sira hamutuk tau-matan ba sira nia oan nain rua ne’ebé sei menoridade. Aleinde ne’e, lezada kontinua konfirma no reforsa faktu sira iha akuzasaun prokuradór.



Alegasaun finál 

Prokuradór konsidera arguidu provadu komete krime hasoru lezada bazeia ba konfisaun arguidu nian no deklarasaun hosi lezada. Tanba ne’e atu halo prevensaun ba arguidu atu la komete tan aktu ne’e hasoru lezada iha futuru, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan ida suspende ba tinan ida.



Entretantu, defeza husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena ne’ebé justu, tanba konsidera arguidu konfesa, arrepende ninia hahalok no promete sei la komete tan krime hasoru lezada iha futuru. Aleinde ne’e, arguidu ho lezada mós fahe malu ona no la hela hamutuk.



Desizaun

Depoisde avalia faktu provadu sira ne’ebé prodús durante julgamentu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime tuir faktu sira iha akuzasaun no  kondena arguidu ho pena prizaun fulan neen suspende ba tinan ida inklui selu kustu judisiál US$10.00.



5.     Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0532/17.DICMR

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Jacinta Correia da Costa         

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                              : Dr. Marcelo do Rosa (advogadu privadu)

Tipu pena                                : Pena prizaun tinan 1 fulan 6 suspende ba tinan 3



Iha 04 April 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu VdS hasoru nia feen, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 02 Outubru 2017, maizumenus tuku 20.00 kalan, arguidu husu lezada nia osan US$500.00 (osan manan SDSB) atu lori ba halo lia mate maibé lezada lakohi. Arguidu hakilar atu baku lezada no halo lezada tauk no halai sai ba liur. Arguidu duni tuir lezada no lori kadeira masa ida baku dala tolu iha lezada ninia ulun, buti kakorok, riba lezada ba rai, sama lezada ninia kidan no tuku dala ida iha lezada nia matan sorin parte loos. Aktu hirak ne’e resulta lezada sofre moras,bubu no metan iha matan no kakorok.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu arguidu rekoñese katak nia foti duni kadeira masa ida maibé la to’o baku lezada, só ameasa de’it lezada atu tuda lezada. Arguidu deklara katak la buti lezada nia kakorok no la sama lezada nia-kidan. Arguidu mós deklara katak nia la tuku lezada maibé basa dala ida iha hasan no bainhira lezada halai mak namdoras halo lezada monu.



Mezmu nune’e, arguidu deklara katak arrepende nia hahalok no promete sei la komete tan krime hanesan hasoru lezada iha futuru. Entretantu, lezada kontinua reforsa faktu sira iha akuzasaun no deklara katak durante tinan tolu ona arguidu la fó osan ba lezada. Ho razaun ne’e mak lezada rejeita fó osan ba arguidu. Lezada mós deklara katak depoisde akontesimentu liutiha loron haat sira di’ak malu fali  to’o agora.



Alegasaun finál 

Prokuradór konsidera arguidu provadu komete duni krime hasoru lezada. Tanba ne’e, atu halo prevensaun jerál ba arguidu atu la komete tan aktu ne’e hasoru lezada iha futuru, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun tinan ida suspende ba tinan rua.



Entretantu, defeza husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena ne’ebé menus hosi prokuradór ninia alegasaun tanba konsidera arguidu la komete krime tuir faktu sira iha akuzasaun. Arguidu só foti kadeira hodi ameasa de’it lezada no basa dala ida. Aleinde ne’e, arguidu arrepende ninia hahalok no promete sei la komete tan krime hasoru lezada iha futuru.



Desizaun

Tribunál prova katak arguidu komete duni krime tuir faktu sira iha akuzasaun no bazeia ba faktu provadu sira ne’e inklui fotografia hosi polísia, tribunál konklui prosesu ne’e no kondena arguidu ho pena prizaun tinan ida fulan neen suspende ba tinan tolu.



6.     Krime ofensa integridade fízika simples natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0500/17.DICMR

kompozisaun Tribunál     : Singulár

Juis                                   : Dra. Jacinta Correia

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                              : Dr. João Henrique Carvalho

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan 1 fulan 6 suspende ba tinan 3



Iha 05 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu ADS hasoru nia feen, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 24 Outobru 2017, tuku 18.00 lokraik, arguidu tuku dala rua iha lezada nia kotuk laran, dudu monu lezada, no aperta lezada nia ain-tur to’o lezada labele bok-an. Antes ne’e, arguidu haruka lezada kous sira nia oan bebe ne’ebé mak foin halo fulan neen. Iha momentu ne’ebá lezada kesi hela sira nia lutu ba modo nian, no hatan ba arguidu katak nia labele kous no fó susu sira nia oan ne’e tanba lezada isin rua fulan ida ona.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples  ho moldura penal to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu hili direitu nonok ka hili la ko’alia hasoru akuzasaun. Entretantu, lezada mantein faktu sira iha akuzasaun no deklara katak nia perdua arguidu no agora dadaun di’ak malu ona hanesan feen no laen.



Alegasaun finál

Prokuradór haktuir katak maske arguidu hili direitu nonok maibé lezada mantein faktu sira iha akuzasaun. Tanba ne’e, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun tinan ida suspende ba tinan rua. Enkuantu defeza husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena multa tanba lezada perdua ona arguidu no agora dadaun di’ak malu ona no moris hanesan feen ho laen.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira hotu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime hasoru lezada.  Bazeia ba prova sira ne’e, tribunál konklui no kondena arguidu ho pena prizaun tinan 1 fulan 6 suspende ba tinan 3.



7.     Kazu ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0168/16 DICMR

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Francisca Cabral

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defensór                           : Dra. Marcia Sarmento

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan 1 suspende ba tinan 1 fulan 6



Iha 05 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu MdC hasoru lezada SdCT nu’udar arguidu nia subriña, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza arguidu katak iha 31 Marsu 2016, lezada foti arguidu nia osan US$1.00 sein koñesementu arguidu nian, nune’e, arguidu foti fiu eletresidade no baku lezada nia liman kabun, ain no kotuk laran. Agresaun hirak-ne’e rezulta bubu no mean iha lezada nia liman, ain no kotuk laran.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa, konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Arguidu deklara katak arguidu fila hosi piñera rai-henek iha mota, to’o iha uma tuku 21.00 kalan no rona viziñu sira ko’alia dehan lezada naok-ten tanba ne’e halo arguidu la simu no lori fiu baku lezada maibé baku ho intensaun atu hanorin lezada la’os atu halo lezada kanek ka moras.



Aleinde ne’e, lezada kontinua reforsa faktu sira iha akuzasaun no deklara katak antes akontesimentu ne’e, arguidu mós baku lezada ho ai-sanak tanba lezada la estuda. Lezada mós deklara katak nia hela ho arguidu kleur ona no arguidu mak fó eskola lezada.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera faktu sira iha akuzasaun provadu hotu no husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan tolu suspende ba tinan ida.



Aleinde ne’e, defeza mós konsidera katak arguidu provadu komete krime hasoru lezada maibé defeza husu ba tribunál atu tetu sirkunstánsia atenuante sira hanesan arguidu nia motivasaun atu hanorin lezada no arguidu laiha intensaun atu halo kanek ka halo moras nia subriña. Aleinde ne’e, defeza husu ba tribunál atu tetu mós katak arguidu nia servisu hanesan suru raihenek hodi faan no responsavel atu sustenta nia família. Bazeia ba konsiderasaun sira ne’e hotu, defeza husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena ne’ebé justu.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira hotu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime tuir faktu sira iha akuzasaun no kondena arguidu ho pena prizaun tinan 1 suspende ba tinan ida fulan neen inklui kondena arguidu selu kustu judisiál US$10.00.



8.     Krime maus tratus ba menór ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0157/17.DIBCR

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Maria Solana

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                              : Dr. Fernando Lopes de Carvalho

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan 2 suspende ba tinan 2



Iha 06 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime maus tratus ba menór ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu PdJ hasoru nia oan, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 12 Setembru 2017, iha tuku 17.00 lokraik, arguidu nia inan no arguidu nia feen diskute malu tanba la ba kuru bé-mos maibé ko’us fali lezadu. Arguidu la satisfas ho nia feen ninia hahalok, nune’e arguidu halo fali agresaun hasoru sira nia oan ne’ebé sei bebe (tinan 1 fulan 3). Arguidu basa dala ida iha lezadu nia kanuruk no dala ida iha hasan karuk, tuku dala ida iha lezadu nia baboton no duni sai lezadu ho arguidu nia feen hosi uma.  Bainhira lezadu no lezadu nia inan la’o sai hosi uma, arguidu foti fatuk tuda tuir maibé la kona.



Depoisde liutiha fulan rua, arguidu ba bolu fila fali nia feen no nia oan (lezadu) no agora dadaun sira hela hamutuk. Aktu sira ne’e rezulta lezadu sofre moras iha lezadu nia kanuruk, hasan karuk no baboton no tenke halo tratamentu iha sentru saúde.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 155 KP kona-ba maus tratus ba menór ho moldura penál  tinan 2 to’o 6, konjuga ho artigu 2, 3(c), 35(a) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu nega faktu balun katak nia la tuku no basa lezadu maibé karolu de’it iha lezadu nia baboton. Arguidu mós deklara katak nia karolu lezadu tanba la satisfas ho nia feen tanba hatan hasoru arguidu nia inan. Entretantu, lezadu liuhosi nia inan mantein faktu sira iha akuzasaun prokuradór.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu komete duni krime hasoru lezadu tuir faktu sira iha akuzasaun no haktuir katak tuir loloos arguidu nu’udar lezadu nia aman tenke kuidadu no proteze lezadu. Tanba ne’e, prokuradór husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun efetiva durante fulan tolu.



Nune’e mós defeza, konkorda ho alegasaun prokuradór nian tanba konsidera arguidu ninia hahalok la merese nu’udar aman ida, tuir-loloos arguidu mak proteze no kuidadu lezadu hosi perigu nia laran, la’os arguidu mak kontra fali ninia dever hanesan aman atu proteze ninia-oan.



Desizaun

Depoisde avalia faktu provadu sira hotu, tribunál konklui katak arguidu provadu komete krime hasoru lezadu no kondena arguidu ho pena prizaun tinan rua suspende ba tinan rua inklui selu kustu judisiál $25.00.



9.     Krime ofensa ba integridade fízika simples

Nú. Prosesu                      : 0095/2016 PINFT

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Sribuana da Costa

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                     : Dr. Cristovão Nuno Ximenes

Tipu pena                         : Pena prizaun fulan 3 suspende ba tinan 1



Iha 06 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentesa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ne'ebé envolve arguidu Gabriel da Costa Marques hasoru Rita da Costa nu’udar arguidu nia banin feto, iha Bekora, Disitritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza arguidu katak iha 18 Jullu 2016, tuku 11.00 dader, arguidu diskute malu ho lezada no arguidu foti fatuk ida tuda kona iha lezada nia hasan sorin karuk, tuku dala ida iha lezada nia hasan sorin loos, tuku dala ida iha lezada nia ibun no lori kapasete baku dala rua iha lezada nia ulun. Aktu sira ne’e rezulta lezada sofre bubu iha hasan sorin karuk, sorin loos, ulun no sofre kanek no bubu iha lezada nia ibun.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 prizaun ka multa, konjuga ho artigu 2, 3(c), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu deklara katak nia la tuda, la tuku no la lori kapasete baku iha lezada nia ulun maibé ameasa atu baku mate lezada tanba lezada interven arguidu ho nia feen nia problema. Arguidu mós deklara katak arguidu no lezada la hela hamutuk (hela iha uma ketak-ketak maibé moru ida de’it) no lezada la dependénsia ekonómika ba arguidu.



Entretantu, lezada kontinua reforsa faktu sira iha akuzasaun no deklara katak arguidu tolok lezada tanba arguidu la simu lezada halo intervensaun bainhira arguidu no nia feen diskute malu no lezada foti fatuk ida tuda kona iha arguidu nia ain. Arguidu la kontenti no halo fali agresaun hasoru lezada hanesan temi iha akuzasaun.



Depoisde rona deklarasaun hosi arguidu no lezada, prokuradór husu ba tribunál atu altera tiha krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika no mantein de’it krime ofensa ba integridade fízika simples. Prokuradór husu alterasaun ne’e tanba lezada no arguidu la hela hamutuk no lezada la depende ekonómika ba arguidu. Aleinde ne’e, defeza mós konkorda ho pedidu prokuradór nian.



Tribunál simu pedidu hosi prokuradór no defeza no halo alterasaun jurídiku hosi ofensa ba integridade fízika simples konjuga ho artigu 2, 3(c), 35(b) no 36 LKVD no mantein de’it ofensa ba integridade fízika simples.



Tanba kazu ne’e klasifika nu’udar krime semi-públiku no nia prosedimentu depende ba keixa, nune’e juis husu atu halo tentativa konsiliasaun ba arguidu no lezada. Maibé lezada lakohi deziste nia keixa no hakarak kontinua prosesa nia kazu.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera agresaun arguidu nian hasoru lezada provadu hotu. Nune’e atu evita krime ne’e akontese tan iha futuru, prokuradór husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan tolu suspende ba tinan ida.



Entretantu defeza rekoñese katak arguidu komete duni krime hasoru lezada tuir faktu sira iha akuzasaun maibé tanba lezada mak provoka no tuda uluk arguidu ho fatuk. Defeza konsidera sirkunstánsia atenuante sira katak arguidu arrepende nia hahalok no foin primeira-ves komete krime hasoru lezada, tanba ne’e husu ba tribunál atu fó pena ne’ebé justu ba arguidu.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira hotu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime tuir faktu sira iha akuzasaun. Bazeia ba faktu provadu hirak ne’e inklui sirkunstánsia asosiadu sira hosi krime ne’e, tribunál kondena arguidu ho pena prizaun fulan tolu suspende ba tinan ida.



10.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0095/16.DINFT

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Sribuana da Costa         

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                              : Dr. Cristovão Nunes Ximenes

Tipu pena                         : Pena prizaun fulan 3 suspende ba tinan 1



Iha 06 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu GdM hasoru nia banin feto, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 18 Jullu 2016, maizumenus iha tuku 10.00 dader, arguidu diskute malu ho lezada no tuku dala ida iha lezada nia hasan-loos, tuku dala rua iha ibun no foti kapasete tuku dala ida iha ulun. Aktu sira ne’e rezulta lezada sofre kanek iha ibun no bubu iha ulun.



Antes ne’e arguidu diskute malu ho lezada tanba arguidu la autoriza nia feen (lezada nia oan feto) atu ba servisu iha Oekusi no lezada kestiona arguidu kona-ba arguidu ninia desizaun ne’e. Lezada hirus dehan ba arguidu katak “nusa mak nia oan-feto labele ba servisu, enkuantu arguidu rasik mós la servisu ida”.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa, konjuga ho artigu 2, 3(c), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu arguidu konfesa katak nia tuku duni lezada iha hasan no ibun maibé rekuza tuku lezada nia ulun ho kapasete. Arguidu deklara katak kapasete iha arguidu nia liman mak kona iha lezada nia ulun. Maske nune’e, arguidu deklara katak nia arrepende nia hahalok no promete sei la komete tan krime hanesan hasoru lezada iha futuru. Aleinde ne’e, arguidu mós deklara katak mezmu sira hela hamutuk maibé sira la dependénsia ekonómia ba malu.



Entretantu, lezada kontinua reforsa faktu sira iha akuzasaun no deklara katak to’o agora sira seidauk di’ak malu. Aleinde ne’e, lezada konfirma mós ho arguidu nia deklarasaun katak sira la dependénsia ekonómia ba malu.



Alegasaun finál 

Prokuradór prova katak arguidu komete duni krime hasoru lezada tuir faktu sira iha akuzasaun no konsidera katak krime ne’e la’os nu’udar violénsia doméstika bazeia ba deklarasaun arguidu no lezada katak sira la dependénsia ekonómia ba malu. Prokuradór husu ba tribunál atu altera tiha artigu sira ho natureza violénsia doméstika nian no mantein de’it ho krime ofensa ba integridade fízika simples baibain. Hafoin prokuradór husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan tolu suspende ba tinan ida atu prevene arguidu la komete tan aktu ne’e hasoru lezada iha futuru.



Entretantu, defeza husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena ne’ebé kmaan tanba arguidu konfesa faktu maske parsial de’it, arguidu arrepende ninia hahalok no promete sei la komete tan krime hasoru lezada iha futuru.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira, tribunál konsidera pedidu hosi prokuradór atu la inklui provizaun kona-ba LKVD ba iha krime ne’e. Bazeia ba faktu sira no konsiderasaun ne’e, tribunál konklui prosesu ne’e no kondena arguidu ho pena prizaun  fulan tolu suspende ba tinan ida.



11.   Krime ofensa integridade fízika simples natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0248/17.DIBCR

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Edite Palmira dos Reis       

Prokuradór                       : Dr. Nelson de Carvalho

Defeza                              : Dr. Afonso Gomes Fatima

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan 1 suspende ba tinan 2



Iha 12 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu PCS hasoru nia feen, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 16 Novembru 2017, tuku 20.00 kalan, arguidu fila hosi faan modo iha merkadu ho kondisaun lanu. Arguidu tolok lezada maibé lezada ne’ebé fase hela bikan la preokupa ho arguidu. Lezada fase tiha bikan hotu kontinua fó haris sira nia oan. Bainhira lezada fó haris hotu sira nia-oan, arguidu foti kadeira masa ida baku ba iha lezada nia ulun, maibé lezada satan netik ho liman. Lezada ko’us sira nia-oan no halai sai ba liur, arguidu duni tuir no tuku dala ida iha lezada nia ulun parte karuk, tuku dala ida iha lezada nia knosan parte loos, kabun mamar no mós hirus-matan. Agresaun hirak-ne’e rezulta lezada oin nakukun no monu tun ba rai no hetan ajuda hosi arguidu nia feton.



Iha momentu lezada monu ne’e, arguidu ba buka katana hodi ameasa lezada. Lezada senti tauk no halai ba subar no kontinua ba keixa iha polísia. Aktu hirak ne’e, halo lezada sente moras no ba halo tratamentu iha Ospitál Nasionál Guido Valadares.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples  ho moldura penal to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu konfesa integralmente ba faktu sira iha akuzasaun no deklara katak arguidu fila hosi faan modo iha merkadu no husu han kalan nian ba lezada maibé lezada hatan katak atu han ba han de’it ona la presiza garganta, nune’e, arguidu komete aktu sira hasoru lezada. Arguidu hatutan katak depoisde akontesimentu liutiha loron rua arguidu ba buka fila fali lezada iha lezada nia inan no aman nia uma. Arguidu husu deskulpa no promote ba lezada sei la halo tan hahalok sira ne’e hasoru lezada. Aleinde ne’e, lezada kontinua konfirma ho faktu sira iha akuzasaun.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu komete duni krime hasoru lezada, maibé husu ba tribunál atu tetu katak arguidu hanesan negosiante no responsabilidade úniku ba família. Tanba ne’e husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena admoestasaun.



Enkuantu defeza, husu ba tribunál atu fó justisa ne’ebé justu ba arguidu tanba arguidu konfesa faktu sira, arrepende ninia hahalok, husu ona deskulpa ba lezada no arguidu mós nu’udar responsavel úniku ba família.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira hotu, tribunál konsidera arguidu provadu komete krime tuir faktu sira iha akuzasaun no kondena arguidu ho pena prizaun tinan ida suspende ba tinan rua.



12.   Krime ofensa integridade fízika simples natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0353/17.PDDIL

Kompozisaun Tribunál     : Singulár

Juis                                   : Dra. Albertina Neves

Prokuradór                        : Dr. Nelson de Carvalho

Defeza                              : Dra. Marcia Sarmento

Tipu pena                         : Pena admoestasaun



Iha 12 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu IdR hasoru nia feen, iha Atauro, Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 09 Novembru 2016, tuku 12.00 kalan, lezada nia inan telefone no haruka lezada ho nia oan atu fila ona ba Baukau tanba arguidu seidauk ba halo tuir lisan lezada nian. Maibé arguidu la hatan no mosu dezintendimentu entre lezada ho arguidu, no arguidu lori basa dala ida iha lezada nia hasan parte loos.



Iha 10 Novembru 2016, tuku 01.00 madrugada, bainhira lezada ho sira nia oan prepara atu sae ró hosi Atauro mai Dili, arguidu ho lezada hadau malu sasan no arguidu tebe dala ida iha lezada nia kabun parte loos. Lezada konsege fila duni mai Dili no to’o ohin loron no lezada la fila-fali ba hamutuk ho arguidu.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu konfesa katak nia basa duni lezada maibé nega faktu katak nia la tebe lezada. Arguidu deklara katak nia la bandu lezada atu bele fila ba Baukau maibé husu atu lezada bele hein to’o sira iha osan mak ba Baukau.



Aleinde ne’e, lezada deklara katak arguidu basa duni lezada relasiona ho faktu kona-ba tebe, lezada deklara katak nia mak tebe uluk arguidu tanba ne’e arguidu tebe fila fali lezada iha ain-kabun. Lezada mós deklara katak nia la hadomi ona arguidu tanba bainhira sira la hela hamutuk, arguidu la buka tuir lezada ho sira nia oan.



Alegasaun finál

Prokuradór husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena admoestasaun tanba arguidu no lezada hela separadu ona. Enkuantu defeza, husu ba tribunál atu fó justisa ida-ne’ebé justu ba arguidu tanba lezada mak halo agresaun uluk hasoru arguidu.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira ne’ebé prodús durante julgamentu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime tuir faktu sira iha akuzasaun no kondena arguidu ho pena admoestasaun.



13.   Krime ofensa integridade fízika simples natureza violénsia doméstika

Nu. Prosesu                      : 0091/17.ERHAT

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Albertina Neves

Prokuradór                       : Dr. Osorio de Deus

Defeza                              : Dr. Sebastião Amado de Almeida

Tipu pena                         : Pena prizaun fulan 8 suspende ba tinan 1 fulan 6



Iha 13 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu JF hasoru nia inan, iha Distritu Ermera.



Akuzasaun Prokuradór

Prokoradór akuza katak iha 18 Abril 2017, tuku 07.15 dader, arguidu atu lori nia alin kiik (JS) ba hili ai sunu maibé lezada la autoriza no lezada bolu fali JS atu ba hamutuk ho lezada ba ke’é aifarina iha to’os, nune’e, arguidu buti lezada nia kakorok no riba lezada ba rai.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(c), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu hili direitu atu nonok durante julgamentu. Entretantu, lezada mantein faktu sira iha akuzasaun no deklara katak lezada ba hato’o keixa iha xefi suku no rezolve problema ne’e tuir adat. Arguidu entrega tais feto ida no monu ain ba lezada no husu deskulpa ba lezada. Aleinde ne’e, lezada mós deklara katak nia perdua ona arguidu.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera katak mezmu arguidu hili direitu nonok maibé lezada mantein faktu sira iha akuzasaun. Prokuradór solisita ba tribunál atu fó kastigu ne’ebé justu ba arguidu tanba arguidu komete hahalok ne’e hasoru nia inan rasik, ne’ebé tuir loloos arguidu hanesan oan tenke respeitu.



Enkuantu defeza, husu ba tribunál atu aplika pena ne’ebé kmaan ba arguidu tanba problema ne’e rezolve ona iha nivel suku no rezolve ona tuir lisan timor. Lezada perdua arguidu tanba nu’udar ema sempre mosu hahalok sira ne’e.



Desizaun

Tribunál prova katak arguidu komete duni krime tuir faktu sira iha akuzasaun. Bazeia ba prova sira ne’e tribunál kondena arguidu ho pena prizaun fulan 8 suspende ba tinan 1 fulan 6.



14.   Krime ofensa integridade fízika simples natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0078/17.ERRLK

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Albertina Neves

Prokuradór                       : Dr. Osorio de Deus

Defeza                              : Dr. Sebastião Amado de Almeida

Tipu pena                         : Pena prizaun fulan 4 suspende ba tinan 1



Iha 13 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu AS hasoru nia feen, iha Distritu Ermera.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 05 Abril 2017, maizumenus iha tuku 17.00 lokraik, lezada kaer toman feto ida manda SMS ba arguidu nia telefone ho liafuan domin. Lezada hateten ba arguidu katak “la konsentra ba kursu maibé ba fali namora”. Hafoin arguidu hamrik no tuku lezada nia kotuk laran halo lezada monu ba rai. Liutiha menutu balun, lezada hader no ba hato’o keixa iha polísia no ba halo tratamentu iha sentru saúde.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa, konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu konfesa integralmente ba faktu sira hotu no deklara katak tuir loloos mensajen ne’e salah sambung. Arguidu mós deklara katak iha momentu ne’ebá arguidu ba buka tuir lezada iha eskuadra polísia no polísia rasik fó hatene ba arguidu katak lezada iha ospitál, nune’e arguidu ba kedas ospitál no lori fila lezada ba uma no arguidu husu kedas deskulpa ba lezada no sira diak malu duni iha loron ne’ebá kedas. Aleinde ne’e, lezada mós mantein faktu sira iha akuzasaun prokuradór.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera problema mosu tanba de’it diskonfia malu maibé tanba arguidu komete duni krime hasoru lezada, prokuradór husu ba tribunál atu aplika pena prizaun fulan neen suspende ba tinan ida. Aleinde ne’e, defeza husu pena prizaun maibé suspende nia ezekusaun tanba arguidu husu ona deskulpa ba lezada no diak malu ona ho lezada to’o ohin loron.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira ne’e hotu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime hasoru lezada. Tanba ne’e, tribunál konklui prosesu ne’e no kondena pena prizaun fulan haat, suspende ba tinan ida no selu kustu judisiál US$10.00.



15.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0224/16.PDDIL

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Maria Modesta

Prokuradór                       : Dr. Nelson de Carvalho

Defeza                              : Dr. Juvinal Yanes Freitas

Tipu pena                         : Pena multa US$50.00



Iha 13 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguido FdC hasoru nia feen, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 01 Maiu 2017, maizumenus 18.00 lokraik, lezada ba bolu arguidu ne’ebé hemu hela tua hamutuk ho nia kolega sira. Arguidu fila ba uma no la koalia buat ida, maibé arguidu basa kedas dala rua iha lezada nia hasan no matan, tebe dala rua iha lezada nia kelen no dala rua iha lezada nia kidan. Depoisde hetan baku, lezada ba hela iha nia bin sira. Aktu sira ne’e, rezulta lezada hetan moras iha hasan, kelen no kidan.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsan ba prova sira

Iha prosesu julgamentu arguidu konfesa katak nia komete duni krime tuir faktu sira iha akuzasaun no deklara katak nia moe bainhira lezada ba hakilar arguidu iha nia kolega sira nia oin. Aleinde ne’e, lezada mantein faktu sira iha akuzasaun no deklara katak nia bolu arguidu tanba lakohi atu arguidu hemu tua hamutuk ho nia kolega sira.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu komete duni krime hasoru lezada maibé tanba arguidu mak sustenta nia família, prokuradór husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena admoestasaun. Aleinde ne’e, defeza mós husu pena admoestasaun tanba konsidera arguidu nia sentimentu moe bainhira lezada ba hakilar iha ema barak nia oin.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira hotu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime ofensa ba integridade fízika simples tuir faktu sira iha akuzasaun. Bazeia ba prova sira ne’e, tribunál kondena arguidu ho pena multa US$50.00 no selu kustu judisiál US$10.00.



16.   Krime abuzu seksuál ba menór ho agravasaun[1]

Nú. Prosesu                      : 0017/16 ALSIC

Kompozisaun Tribunál    : Koletivu

Juis                                   : Dra. Jumiaty Maria Freitas  (reprezenta juis koletivu)

Prokuradór                       : Dra. Remigia de Fatima

Defeza                               : Dr. Afonso Gomes Fatima

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan 14



Iha 13 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide leitura akordaun ba krime abuzu seksuál ba menór ho agravasaun ne’ebé envolve arguidu JMM hasoru lezada IMS nu’udar arguidu nia viziñu ne’ebé sofre defisiente (la rona no la hatene koalia) ho idade tinan 11, iha Distritu Aileu.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza arguidu katak iha data la apuradu maibé iha Abril 2016, oras lokraik, arguidu mesak iha uma no arguidu bolu lezada ba iha arguidu nia uma no haruka lezada tama liu ba iha kuartu laran. Iha kuartu laran, arguidu kolu lezada nia ropa no kolu rasik nia ropa hotu no halo abuzu seksuál ba lezada.



Tuir fali iha fulan Maiu, Juñu no Jullu iha tinan 2016, arguidu kontinua aproveita nia feen no oan sira laiha uma, arguidu bolu lezada ba iha nia uma no komete tan ninia hahalok ne’e hasoru lezada. Aktu sira ne’e, rezulta lezada isin rua no hahoris oan feto ida.



Prokuradór akuza arguidu kontra 177(1) KP kona-ba abuzu seksuál ba menór ho moldura penál husi tinan 5 to’o 20 no artigu 182(1a) KP katak pena sei agrava datoluk ida iha nia limite mínimu no másimu kuandu vítima nia idade ki'ik liu tinan 12 iha momentu ne’ebé ajente prátika faktu ne’e.



Desizaun

Depoisde avalia faktu provadu sira ne’ebé prodús durante julgamentu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime abuzu seksuál ho agravasaun hasoru lezada dala haat. Tribunál prova bazeia ba arguidu nian konfisaun no relatóriu médiku hosi ospitál.



Bazeia ba faktu  provadu hirak ne’e, tribunál kondena arguidu ho pena prizaun tinan 7 ba kada krime, nune’e tribunál halo akumulasaun ba kada akontesimentu ho pena tinan 28 prizaun. Mezmu nune’e, hafoin haree ba sirkunstánsia atenuante sira[2] arguidu hanesan konfesa, kolabora diak ho tribunál no arguidu nia idade katuas ona, tribunál konklui no kondena arguidu ho pena úniku tinan 14 prizaun.



17.   Krime ofensa ba integridade fízika simples

 Nú. Prosesu                     : 0001/18.DIDIL

 Kompozisaun Tribunál   : Singulár

Juis                                   : Dr. Ivan Patricinio Antonino

Prokuradór                       : Dr. Alfonso Lopes

Defeza                              : Dr. Olga Barreto Nunes

Tipu pena                         : Omologa dezisténsia keixa



Iha 13 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu tentativa konsiliasaun ba krime ofensa ba integridade fízika simples, ne’ebé envolve arguidu Salvador Mendonca Rodrigues hasoru lezada Amelia dos Santos no lezadu Armindo Maia (feen no laen), iha Distritu Dili.

                                                                                                 

Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 01 Janeiru 2018, tuku 19.30 kalan, lezadu no lezada nia oan feto fila hosi kios no arguidu bolu dehan “hi makan gratis”. Rona liafuan ne’e, lezadu no lezada nia oan feto ba kesar kedas ba lezada ho lezadu. Lezadu sira ba arguidu nia uma hodi husu tuir arguidu ninia liafaun, nune’e, arguidu tuku dala ida iha lezadu ninia oin. Arguidu mós  tuku tan lezada no kona iha lezada nia inus kain besik matan rezulta kanek no raan sai barak, bainhira lezada atu ba hakalma arguidu.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa.



Produsaun ba prova sira   

Antes tama ba produsaun ba provas, bazeia ba artigu 262 Kódigu Prosesu Penál kona-ba tentativa ba konsiliasaun, juis husu atu halo tentativa konsiliasaun ba arguidu no lezada no lezadu.



Iha prosesu konsiliasaun ne’e, lezada no lezadu hakarak deziste tiha keixa hasoru arguidu tanba sira sei iha relasaun família. Arguidu husu deskulpa ba lezada ho lezadu no deklara katak arrepende ninia hahalok. Arguidu mós promete sei la hasai tan liafuan hasoru lezadu nia oan no sei la komete tan krime hasoru lezada ho lezadu iha futuru. Iha parte seluk, lezada ho lezadu konkorda ho pedidu dezisténsia hosi lezadu.



Alegasaun finál

Prokuradór no defeza  konkorda ho parte rua nia akordu dame no husu ba tribunál atu omologa prosesu ne’e.



Desizaun

Bazeia ba pedidu dezisténsia hosi lezada no lezadu no akordu dame hosi parte sira, tribunál omologa dezisténsia keixa ne’e.



18.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0049/16 DIBCR

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dr. José M. de Araujo

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                               : Dra. Laura Lay

Tipu pena                         : Pena prizaun fulan 3 suspende ba tinan 1



Iha 17 Abril 2018, Tirbunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne'ebé envolve arguidu RSG hasoru nia feen, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza arguidu katak iha data ne’ebé lezada la lembra maibé iha Maiu 2016, iha tuku 20.00 kalan, arguidu telefone feto ida ne’ebé sira faan modo hamutuk. Lezada ne’ebé ho kondisaun gravida fulan 4 husu ba arguidu telefone ba se, maibé arguidu la hatan nune’e lezada foti nia sinelus tuda kona iha arguidu nia oin. Hafoin arguidu basa lezada dala rua iha sasan sorin karuk no dala rua iha hasan sorin loos no basa dala rua iha lezada nia tilun-hun. Aktu sira ne’e rezulta lezada sofre metan iha tilun-hun no moras iha hasan sorin loos no karuk.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu konfesa katak nia basa duni lezada maibé dala ida de’it iha lezada nia hasan tanba lezada tuda nia oin ho sinelus. Arguidu mós deklara katak iha momentu ne’ebá lezada halai ba hela tiha ho nia inan-aman sira iha Manatuto. Depoisde liutiha loron 4 (haat) mak arguidu no família ba rezolve problema ne’e tuir kustume timor nian no arguidu entrega osan US$700.00 ba lezada no família.



Aleinde ne’e, lezada deklara katak nia la lembra ona arguidu basa dala hira iha nia ulun no tilun-hun maibé arguidu basa duni lezada. Lezada mós konfirma ho arguidu nia deklarasaun katak kazu ne’e rezolve ona tuir kustume timor nian no arguidu entrega ona osan US$700.00 ba lezada no família.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu komete duni krime hasoru lezada. Arguidu konfesa faktu parsialmente, arrepende nia hahalok no rezolve ona tuir kustume timor nian. Arguidu mós rezolve ona problema ne’e tuir lisan ka kustume timor nian maibé tanba krime violénsia doméstika kontinua aas iha teritóriu Timor-Leste, nune’e atu halo prevensaun ba krime hanesan la akontese tan iha futuru, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan ida suspende ba tinan ida.



Entretantu, defeza husu ba tribunál atu aplika pena admoestasaun ba arguidu ho konsiderasaun sira hanesan arguidu konfesa faktu sira ne’ebé akuza ba nia, hatudu nia arrependementu, rezolve ona kazu ne’e tuir sira nia lisan timor nian no arguidu mak úniku ema ne’ebé responsavel ba vida moris família uma laran.



Desizaun

Tribunál konsidera arguidu provadu basa no tuku lezada iha tilun-hun maibé la serteza basa dala hira. Tribunál mós hare ba sirkunstánsia hotu-hotu, liuliu sirkunstánsia atenuante hanesan kazu ne’e rezolve ona tuir lisan timor nian no entrega ona US$700.00 ba lezada no família, arguidu arrepende ninia hahalok no arguidu iha responsabilidade ba nia família.



Maske nune’e, atu evita krime hanesan akontese fila fali iha futuru, tribunál kondena arguidu ho pena prizaun fulan tolu suspende ba tinan ida inklui selu kustu judisíal US$25.00.



19.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0066/17.DIBCR

Kompozisaun Tribunál    : Koletivu

Juis                                   : Dr. Maria Modesta, Dr. Ivan Patricinio A. Gonçalves no Dra.  Edite Palmira dos Reis       

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                               : Dra. Joana Cristina Pinto

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan 1 fulan 6 suspende ba tinan 2



Iha 18 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura akordaun ba krime maus-tratus ba kónjuje ne’ebé envolve arguidu JF hasoru ninia feen, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór haktuir katak iha 14 Marsu 2017, arguidu duni lezada ba ninia inan aman ninia uma tanba diskonfia lezada iha relasaun ho mane seluk. Iha loron hanesan, maizumenus tuku 18.30 lokraik, arguidu manda mensagen ba lezada no trata at lezada. Lezada mós responde arguidu nia mensajen ne’e no trata aat mós arguidu. Arguidu la satisfas no telefone ba lezada atu hasoru malu ho lezada iha lezada ninia inan aman nia uma. Arguidu ba no tama kedas ba iha lezada nia kuartu laran no tebe dala ida iha lezada ninia matan sorin karuk to’o lezada monu no kontinua trata aat lezada.



Prokuradór mós akuza katak iha 28 Marsu 2017, maizumenus tuku 06.30 dader, arguidu nafatin diskonfia lezada ba mane seluk no ba fila fali iha lezada nia inan aman nia uma no tuku dala ida iha lezada ninia inus, tuku dala ida iha hasan sorin parte loos to’o nakles no ran sai barak. Arguidu mós tuku dala ida iha lezada ninia hasan sorin parte karuk to’o metan no bubu.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 154 KP kona-ba maus-tratus ba kónjuje ho moldura penál hosi tinan 2 to’o tinan 6 no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(a) no 36 LKVD.   



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu arguidu deklara katak faktu sira iha akuzasaun balu loos no balu laloos. Arguidu deklara katak data akontesimentu loos mak iha 14 Janeiru 2017. Arguidu mós deklara katak nia la tebe lezada iha matan maibé bainhira hit ain atu tebe lezada mak sinelus haksoit sai hosi ain no kona iha lezada ninia matan. Arguidu mós la hare lezada monu ba semente.



Aleinde ne’e, arguidu nega faktu sira ne’ebé akontese iha 28 Marsu 2017, katak nia la tuku lezada nia inus no hasan sorin parte loos maibé basa duni dala ida iha lezada nia hasan karuk. Kona-ba lezada monu, arguidu deklara katak bainhira rasta malu pasta mak halo lezada monu kona iha paredi. Entretantu, lezada kontinua reforsa faktu sira no konfirma ho arguidu nia deklarasaun katak akontesimentu primeiru tuir loloos iha 14 Janeiru 2017. Lezada hatutan katak depois akontesimentu ne’e sira diak malu ona no hamutuk tau matan ba sira nia oan na’in 6 no to’o agora arguidu la baku ona lezada.



Alegasaun finál 

Prokurádor konsidera arguidu komete krime ofensa ba integridade fízika simples dala rua hasoru lezada, nune’e prokuradór husu ba tribunál atu halo alterasaun jurídiku hosi krime maus-tratus ba kónjuje ba fali krime ofensa integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika tanba arguidu ninia hahalok la prense elementu sira hosi krime maus-tratus. Tanba-ne’e atu halo prevensaun jerál ba arguidu atu la repete ninia hahalok krime hanesan iha futuru, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan sia suspende ba tinan ida.



Aleinde ne’e, defeza mós konkorda ho pedidu hosi prokuradór no husu atu halo alterasaun jurídiku inklui konsidera sirkunstánsia atenuante sira hanesan arguidu konfesa parsial ba faktu sira, arrepende ninia hahalok no promete sei la komete tan krime hasoru lezada iha futuru. Bazeia ba konsiderasaun hirak ne’e, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena ne’ebé kmaan.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira ne’ebé prodús durante julgamentu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime ofensa ba integridade fízika simples dala rua hasoru lezada. Tribunál mós konsidera pedidu hosi prokuradór no defeza no altera krime maus-tratus ba kónjuje ba fali krime ofensa integridade fízika simples natureza violensia domestika.



Bazeia ba prova sira ne’e, tribunál kondena arguidu ba kada krime ho pena prizaun fulan 10 suspende ba tinan 1 (ida). Hafoin tribunál halo akumulasaun no kondena arguidu ho pena prizaun tinan 1 fulan 6 suspende ba tinan 2 inklui selu kustu judisiál US$20.00.



20.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0280/17.PDDIL

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dr. Jumiaty Maria Freitas             

Prokuradór                       : Dr. Alfonso Lopes

Defeza                              : Dr. Estaquie Pereira

Tipu pena                         : Pena multa US$90.00



Iha 19 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu MX hasoru nia feen, iha Distritu Dili.     



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 20 Jullu 2017, iha oras kalan, arguidu tata dala ida iha lezada ninia liman fuan boot hosi liman loos, uza xave motor sona dala ida iha lezada nia liman kabun hosi liman loos no tuku dala ida iha lezada nia nia reen-toos banhira arguidu foti ninia ropa atu sai hosi uma ba hela iha Hera, maibé lezada impede netik arguidu atu labele sai hosi uma.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu deklara katak sira diskute malu no arguidu basa dala ida iha lezada nia hasan no save motor kona iha lezada nia liman bainhira hadau malu pasta. Maibé arguidu nega faktu katak baku lezada, tuku iha reen-toos no uza save sona liman kabun. Arguidu mós hatutan katak nia sofre depresaun no hakarak ses-an hosi lezada tanba lezada koalia barak nune’e sempre mosu problema entre lezada no arguidu. Aleinde ne’e, arguidu foin primeira-vez hatan iha tribunál.



Entretantu, lezada kontinua konfirma no reforsa faktu sira iha akuzasaun no deklara katak nia la satisfas ho arguidu ne’ebé sempre ba nia família.



Testemuña AL nu’udar arguidu nia alin mane deklara katak nia hare duni lezada ho arguidu hadau malu arguidu nia pasta tau ropa nian no hare lezada kaer metin arguidu ninia kameza gola. Testemuña konfirma arguidu nia deklarasaun katak arguidu sofre duni depresaun no iha relatóriu médiku ne’ebé sujere atu arguidu persiza tempu hakmatek. Kona-ba ran iha lezada nia liman, testemuña depoimenta katak la hare.



Alegasaun finál 

Prokurádór konsidera arguidu provadu komete krime hasoru lezada. Tanba ne’e, atu halo prevensaun no evita arguidu la repete ninia hahalok krime hanesan iha futuru, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun maibé suspende ninia ezekusaun.



Entretantu, defeza husu ba tribunál atu aplika pena ne’ebé justu ba arguidu, tanba arguidu konfesa faktu sira maske parsial de’it no foin primeira-vez hatan iha tribunál.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira hotu, tribunál prova katak arguidu komete krime ofensa ba integridade fízika simples tuir faktu sira iha akuzasaun. Tribunál konklui prosesu ne’e no kondena arguidu ho pena multa US$90.00 no sei selu US$1.00 kada loron durante loron 90 inklui selu kustu judisiál US$20.00. Tribunál mós fiksa pena alternativa ba arguidu katak durante fulan tolu arguidu kumpri iha prizaun bainhira arguidu la selu pena multa ne’e.



21.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0100/17.LIBZT

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Maria Solana

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                                        : Dr. Humberto Alves

Tipu Pena                                  : Pena prizaun tinan 1 suspende ba tinan 2



Iha 19 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide prosesu julgamentu leitura sentensa liuhosi tribunál movel iha Distritu Likisá ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu JC hasoru nia feen, iha Distritu Likisá.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 06 Outubru 2017, arguidu foti katana ameasa sei oho lezada hafoin tuku dala barak iha lezada nia matan no inus no buti lezada nia kakorok, bainhira arguidu fila ba uma no husu lezada kumu nia isin maibé lezada lakohi. Depoisde arguidu husik lezada nia kakorok, lezada telefone kedas ba nia aman no hamutuk ba hato’o keixa. Aktu sira ne’e rezulta lezada sofre inus ran no moras iha matan no kakorok.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu konfesa parsialmente ba faktu balun iha akuzasaun. Arguidu deklara katak arguidu hala’o servisu hanesan badaen no sente isin moras depoisde halo ema nia uma nune’e arguidu husu ba lezada atu kumu arguidu nia isin. Maibé, lezada lakohi no kontinua halimar game iha telefone. 



Arguidu mós deklara katak nia só tuku dala ida iha lezada nia matan, basa dala rua iha lezada nia hasan no rekoñese buti duni lezada nia kakorok. Maibé kona-ba inus raan, arguidu deklara katak bainhira arguidu tuku lezada nia matan, kona iha telefone ne’ebé lezada kaer hela nune’e telefone refere mak kona ba iha lezada nia inus. Arguidu deklara katak depoisde akontesimentu ne’e, arguidu husu kedas deskulpa ba lezada inklui tula lezada ba halo tratamentu iha ospitál.



Aleinde ne’e, lezada iha nia deklarasaun konfirma ba arguidu nia deklarasaun katak lezada nia inus ran sai tanba arguidu tuku ba telefone mak kona lezada nia inus. Lezada deklara mós katak arguidu basa lezada nia hasan dala rua.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu provadu komete krime sira iha akuzasaun. Tanba ne’e, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun maibé suspende nia ezekusaun. Entretantu, defeza husu ba tribunál atu fó pena multa ba arguidu tanba arguidu konfesa ninia hahalok maske parsialmente, arrepende no di’ak malu ona ho lezada.



Desizaun

Depoisde avalia prova sira hotu, arguidu nia deklarasaun no lezada nia deklarasaun no tribunál kondena arguidu ho pena prizaun tinan ida no suspende ba tinan rua.



22.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0050/16.LILIQ

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Francisca Cabral

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

 Defeza                             : Dr. Marçal Mascareinhas

Tipu pena                                  : Pena prizaun tinan 1 suspende ba tinan 1 fulan 6



Iha 19 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu GAS hasoru nia feen, iha Distritu Likisá.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 14 Maiu 2016, arguidu rakut lezada nia fuuk, tuku dala haat iha lezada nia ulun no sama lezada nia ain karuk. Lezada konsege halai sai no arguidu duni tuir maibé hetan impedimentu hosi nia alin mane. Arguidu ho lezada hola malu desde 2014 no iha oan nain rua. 



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Arguidu konfesa integralmente ba faktu hotu iha akuzasaun no deklara katak iha momentu ne’ebá nia fila servisu hahan laiha no sein koñesimentu hosi arguidu, lezada ba asiste tiha motorcross (motor halai taru). Arguidu deklara arrepende ninia hahalok no husu ona deskulpa ba lezada no nunka baku tan lezada to’o agora. Aleinde ne’e, lezada kontinua konfirma faktu hotu iha akuzasaun no deklara katak di’ak malu ona ho arguidu no moris hamutuk hanesan feen ho la’en to’o agora.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu provadu ba faktu sira iha akuzasaun, nune’e husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan neen suspende ba tinan ida.  Enkuantu, defeza husu ba tribunál atu fó pena ne’ebé kmaan ba arguidu tanba arguidu konfesa, arrepende ninia hahalok no foin primeira-vez hatan iha tribunál.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira hotu, tribunál konsidera arguidu provadu komete krime tuir faktu sira iha akuzasaun. Bazeia ba faktu prova sira ne’e, tribunál kondena arguidu ba pena prizaun tinan ida suspende ba tinan ida fulan neen.



23.   Krime ofensa integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0284/16.DICMR

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Sribuana da Costa

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeu de Araujo

Defeza                              : Dr. Marcal Marcarenhas

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan 1 suspende tinan 2



Iha 19 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu EDP hasoru nia feen, iha Distritu Dili.


Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 21 Marsu 2016, maizumenus iha tuku 23.00 kalan, arguidu no lezada diskute malu tanba arguidu deskonfia lezada ho mane seluk, nune’e, arguidu tuku dala ida iha lezada nia tilun-hun no tuku dala ida iha lezada nia liman karuk parte liman-kabun nian. Aktu hirak-ne’e, rezulta lezada nia liman karuk sofre metan no moras iha tilun-hun.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julagamentu, arguidu konfesa integralmente ba faktu sira no deklara katak nia deskonfia lezada ho mane seluk tanba durante fulan haat nia laran, arguidu ba servisu tiha iha Distritu Manufahi no lezada mesak ho oan sira. Aleinde ne’e, lezada kontinua reforsa faktu sira iha akuzasaun prokuradór.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu komete duni krime hasoru lezada bazeia ba arguidu nia konfisaun.  Tanba ne’e, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan rua suspende ba tinan ida. Enkuantu, defeza husu ba tribunál atu aplika pena ne’ebé mak kmaan ba arguidu tanba arguidu konfesa no arrepende ninia hahalok. Arguidu mós kolabora diak ho tribunál no iha responsabilidade hodi sustenta nia família.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira hotu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime ofensa ba integridade hasoru lezada hanesan haktuir iha akuzasaun. Bazeia ba faktu provadu sira ne’e, tribunál kondena arguidu ho pena prizaun tinan ida suspende ba tinan rua.



24.   Krime ofensa integridade fízika simples natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0691/16.DICMR

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dr. Jose Maria de Araujo

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                              : Dr. Ismail A. Lopes no Dr. Paulino Rosario do Carmo (advogadu privadu estajiáriu)

Tipu pena                         : Pena prizaun fulan 6 suspende ba tinan 1



Iha 19 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu SdL hasoru nia feen, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 21 Novembru 2016, maizumenus iha tuku 22.00 kalan, lezada husu ba arguidu atu kumu lezada nia ain ne’ebé moras, maibé arguidu hadia fali fiu eletrisidade nian. Depoisde ne’e, lezada dada ho nia oan nain rua ba tur tiha iha bronjong besik mota ninin iha estrada públiku. Arguidu tuir lezada no tuku dala barak iha lezada nia reen-toos, tebe dala barak iha lezada nia ain no kidan, latan lezada ba rai no tur iha lezada nia leten hafoin arguidu tuku dala barak iha lezada nia isin no oin. Agresaun hirak-ne’e, rezulta lezadu sofre moras, bubu no metan iha reen-toos no moras iha ain, kidan no isin loloon.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu deklara katak iha momentu ne’ebá arguidu hadia hela fiu eletrisidade. Bainhira remata, arguidu ba buti duni lezada nia ain maibé lezada tebe tiha arguidu nia liman no husu atu arguidu ses tiha hosi lezada. Arguidu la kontinua kumu lezada no iha tuku 11.00 kalan, lezada haruka mensajen liuhosi telefone ba arguidu no haruka arguidu ba lalais iha mota ninin tanba lezada atu soe aan tun mota laran. Arguidu hakfodak no halai ba mota ninin no to’o iha ne’ebá arguidu hare duni lezada kaer ho sira nia oan ho pozisaun atu soe an tun ba mota laran. Tanba ne’e arguidu ko’us tiha sira nia oan no lezada hodi hatun tiha sira hosi bronjong leten, maibé tanba arguidu la bele kous hotu ema na’in rua, nune’e arguidu hatun lezada ba rai no tur hanehan iha lezada nia ain leten, la’os tuur iha lezada nia kabun leten.



Entretantu, lezada konfirma no kontinua reforsa faktu sira iha akuzasaun no deklara katak antes ne’e, arguidu sempre halo agresaun hasoru lezada maibé arguidu komesa muda ninia hahalok bainhira lezada keixa ba polísia.



Alegasaun finál

Prokuradós konsidera arguidu komete duni krime hasoru lezada maske arguidu konfesa parsialmente ba faktu sira iha akuzasaun. Bazeia ba lezada nia deklarasaun ne’ebé mantein faktu sira no deklara katak antes ne’e sempre halo agresaun hasoru lezada maibé komesa muda ona ninia hahalok, prokuradór konsidera katak atu prevene arguidu atu la repete ninia hahalok iha futuru, husu ba tribunál atu aplika pena prizaun fulan neen suspende ba tinan ida.



Iha parte seluk, defeza husu ba tribunál atu aplika pena ne’ebé kmaan ba arguidu tanba arguidu arrepende ninia hahalok inklui lezada rasik deklara katak depoisde akontesimentu arguidu hatudu ona nia arrependimentu no la repete ninia hahalok hasoru lezada.



Desizaun

Depoisde avalia faktu relasionadu sira hotu, tribunál konklui katak arguidu provadu komete krime hasoru lezada no kondena arguidu ho pena prizaun fulan neen suspende ba tinan ida inklui selu kustu judisiál US$25.00.



25.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0114/16 LILIC

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Maria Solana

Prokuradór                       : Dr. Bartolomeo de Araujo

Defeza                               : Dr. Afonso Gomes

Tipu pena                         : Pena prizaun tinan1 suspende ba tinan 2



Iha 23 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura akordaun ba krime maus-tratus ba kónjuje ne’ebé envolve arguidu GAS hasoru nia feen, iha Distritu Likisá.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak lezada diskonfia arguidu namora ho feto seluk, nune’e iha 23 Novembru 2016, maizumenus iha tuku 11.00 dader lezada husu-tuir asuntu ne’e ba arguidu. Arguidu lakontente no foti ai-sanak ida no baku dala haat iha lezada nia kotuk laran. Aktu sira ne’e rezulta lezada sofre mean no moras.



Iha 28 Novembru 2016, lezada nafatin diskonfia arguidu iha relasaun domin ho feto seluk, nune’e arguidu tuku dala ida iha lezada nia ibun rezulta kanek kiik.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 154 KP kona-ba maus-tratus ba kónjuje ho moldura penál hosi tinan rua to’o tinan neen no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(a) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu konfesa integralmente ba faktu sira iha akuzasaun no deklara katak depoisde akontesimentu ne’e (liutiha loron rua), sira diak malu fila fali, arguidu arrepende ninia hahalok no promete sei la halo tan iha futuru. Aleinde ne’e, lezada kontinua konfirma faktu sira iha akuzasaun no deklara katak to’o agora arguidu la baku tan ona lezada.



Alegasaun finál

Prokuradór konsidera arguidu nia aktu hasoru lezada la prense elementu sira hosi krime maus-tratus ba kónjuje. Tanba ne’e, nia husu ba tribunál atu altera tiha krime maus-tratus ba kónjuje ne’ebé prokuradór akuza ba fali krime ofensa ba integridade fízika simples no husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun tinan rua suspende ba tinan rua.



Defeza mós konkorda ho prokuradór nia alegasaun katak krime ne’ebé arguidu komete la prense elementu sira hosi krime maus-tratus ba kónjuje. Tanba ne’e, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena ne’ebe adekuadu.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira ne’ebé prodús durante julgamentu, tribunál konsidera no hatan ba prokuradór nia pedidu no halo alterasaun jurídiku husi krime maus-tratus ba kónjuje, ba fali iha krime ofensa ba integridade fízika simples ne’ebé previstu iha artigu 145 KP, no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD. Tribunál konsidera arguidu nia hahalok la prense elementu/rekizitu sira hosi krime maus-tratus ba kónjuje.



Bazeia ba faktu provadu sira ne’e no depoisde avalia sirkunstánsia hotu-hotu, tribunál kondena arguidu ho pena prizaun tinan ida suspende ba tinan rua no selu kustu judisiál US$10.00.



26.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika no danu simples

Nú. Prosesu                      : 0003/18.DINFT

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dra. Edite Palmira dos Reis 

Prokuradór                       : Dr. Nelson de Carvalho

Defeza                              : Dr. Jose da Silva

Tipu pena                         : Pena prizaun fulan 5 suspende ba tinan 1



Iha 24 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu GdX hasoru nia feen, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór haktuir katak lezada nu’udar negosiante kiik ne’ebé faan sasan iha Largo (roda tiga). Iha 01 Janeiru 2018, tuku 19.30 kalan, lezada hein taxi atu fila ba uma maibé derepente arguidu ho motor para kedas iha lezada ninia oin no basa kedas dala ida iha lezada nia hasan sorin loos. Arguidu mós estraga lezada nia sasan ne’ebé lezada faan hanesan serveza, fanta, sprait no delos. Lezada la konsege sura sasan hira mak arguidu estraga.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa, konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD no kontra artigu 285 KP kona-ba danu simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa.



Antes tama ba produsaun ba prova sira, juis husu atu halo tentativa konsiliasaun ba arguidu no lezada relasiona ho krime danu simples tanba krime ne’e ho natureza semi públiku.



Iha prosesu konsiliasaun ne’e, lezadu hakarak deziste tiha keixa hasoru arguidu tanba arguidu husu ona deskulpa ba lezada no sira diak malu ona. Arguidu konkorda ho pedidu dezisténsia hosi lezada.



Entretantu, tribunál kontinua halo prosesu julgamentu ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika tanba nu’udar krime públiku.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu konfesa hotu faktu sira iha akuzasaun no deklara katak arrepende ninia hahalok. Arguidu mós deklara katak antes ne’e arguidu no lezada konsege hela separadu tiha durante fulan sia nia laran, maibé agora dadaun moris hamutuk fali hanesan feen no laen durante fulan rua ona. Aleinde ne’e, lezada kontinua konfirma no reforsa faktu sira iha akuzasaun prokuradór.



Alegasaun finál 

Prokurádor konsidera arguidu provadu komete krime hasoru lezada bazeia ba konfisaun arguidu nian no depoimentu hosi lezada ne’ebé konfirma faktus hirak ne’e. Prokuradór mós konsidera katak krime natureza violénsia doméstika ne’ebé aas iha jurisdisaun hotu-hotu, tanba ne’e husu tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan neen suspende ba tinan ida fulan neen nu’udar prevensaun ba arguidu atu la repete ninia hahalok iha futuru.



Entretantu, defeza husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena ne’ebé justu tanba konsidera katak arguidu konfesa nia sala, arrepende ninia hahalok no promete sei la komete tan krime hanesan hasoru lezada iha futuru.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira ne’ebé prodús durante julgamentu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime tuir faktu husi akuzasaun. Tribunál konklui prosesu ne’e no kondena arguidu ho pena prizaun fulan lima suspende ba tinan ida no kondena arguidu selu kustu judisiál US$20.00.



27.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika

Nú. Prosesu                      : 0273/17.DIBCR

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dr. Eusebio Xavier Vitor         

Prokuradór                       : Dr. Nelson de Carvailho

Defeza                              : Dra. Laura Lay

Tipu pena                         : Pena admosetasaun



Iha 25 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu AFF hasoru nia oan ne’ebé foin tinan 7 (hitu), iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza arguidu katak iha 18 Dezembru 2017, arguidu haruka lezadu hein dosi ne’ebé sira fa’an, maibé lezadu lakohi no ba halimar tiha ho nia kolega sira. Maizumenus iha tuku 11.30 dader, arguidu foti hena no kesi tiha lezadu nia liman rua iha odamatan kuartu nian. Lezadu nia avo hare lezadu kesi hela iha odamatan, ba hato’o kedas keixa iha polísia hafoin polísia ba kore fali hena hosi lezadu nia liman.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa, konjuga ho artigu 2, 3(c), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu, arguidu konfesa faktu sira hotu no deklara katak nia kesi lezadu ho intensaun atu halo lezadu ta’uk no la repete ninia hahalok ne’e iha futuru. Aleinde ne’e, arguidu arrepende nia hahalok no promete sei la komete tan krime hanesan hasoru lezadu iha futuru.  Tribunál presinde atu la rona deklarasaun hosi lezadu ho razaun lezadu sei kiik ho idade tinan hitu.



Alegasaun finál 

Prokuradór konsidera arguidu komete duni krime hasoru lezadu tuir faktu sira iha akuzasaun. Tanba ne’e, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena admoestasaun. Aleinde ne’e, defeza mós husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena admoestasaun tanba arguidu konfesa nia salan, arrepende ninia hahalok no promete sei la komete tan krime hasoru lezadu iha futuru.



Desizaun

Depoisde avalia faktu provadu sira hotu, tribunál prova katak arguidu komete duni krime tuir faktu sira iha akuzasaun. Tribunál konklui prosesu ne’e no kondena arguidu ho pena admoestasaun.

     

28.   Krime explorasaun seksuál ba ema seluk

Nú. Prosesu                      : 0131/15.PNSIC

Kompozisaun Tribunál    : Koletivu

Juis                                   : Dr. Antonino Gonçalves, Dra. Zulmira Auxiliadora Barros da

  Silva no Dra. Sribuana da Costa   

Prokuradór                       : Dr. Hipolito Exposto Santa

Defeza                                     : Dra. Agostinha de Oliveira

Tipu pena                                : Pena prizaun tinan 1 suspende ba tinan 1



Iha 25 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili prezide julgamentu leitura akordaun ba krime  explorasaun seksuál ho ema seluk ne’ebé envolve arguida ORM hasoru lezada RdM ho idade tinan 18, iha Distritu Dili.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 12 Outubru 2015,  maizumenus tuku 21.30 kalan, arguida telefone ba LcD maibé la simu. Nune’e, iha 13 Outubru 2015, maizumenus iha tuku 09.30 dader, arguida telefone fila fali ba LcD atu tula arguida no lezada. Hafoin telefone tiha LcD, arguida haruka lezada haris no bosok lezada katak atu ba loja. Lezada tuir de’it saída mak arguida koalia.  Arguida ho lezada sae mikrolet no tun iha kuluhun hodi sae fali LcD nia kareta. Antes ne’e, arguida mós informa ba LcD katak lezada nia idade sei kiik, nune’e arguida husu ba LcD katak tenke selu US$200.00.



Prokuradór akuza arguida kontra artigu 174(1) KP kona-ba explorasaun seksuál ba ema seluk ho moldura penál to’o tinan 3 to’o tinan 10 prizaun.

Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu arguida hili direitu atu la koalia. Entretantu, lezada deklara katak lezada rona arguida telefone ho mane ida maibé lezada la diskonfia buat ruma nune’e bainhira arguida haruka lezada haris atu lori lezada ba loja, lezada tuir de’it. Depoisde prepara aan hotu, arguida ho lezada sae mikrolet 01 no tun iha kruzamentu Kuluhun nian no ba sae kedas kareta sedan ida ne’ebé para iha mikrolet oin.



Lezada mós deklara katak iha mikrolet laran, arguida kontinua simu telefone hosi mane ida. Iha kareta sedan laran, iha mane na’in rua (mane ida mak LcD). Depoisde arguida no lezada sae kareta refere, LcD tula sira ba iha Otél Audian. Arguida haruka lezada tun no tuir LcD ba iha otél laran. Iha otél laran, LcD entrega osan US$30.00 ba lezada no haruka lezada ba haris fatin no la kleur polísia to’o iha kuartu laran.



Lezada mós deklara katak la akontese buat ruma entre nia no LcD tanba polísia to’o ona iha fatin.



Testemuña LcD ne’ebé nu’udar intelejen no servisu iha diresaun imigrasaun iha unidade tráfiku umanu depoimenta katak nia simu telefone sala sambung hosi feto ida (arguida) no hakarak oferese feto ho idade kiik ba testemuña no testemuña hakarak. Nune’e, iha loron tuirmai, maizumenus tuku 09.00 dader, arguida telefone ba testemuña katak nia iha ona feto ho idade kiik no konkorda hasoru malu iha kruzamentu Kuluhun. Iha kontaktu malu refere, arguida husu US$200.00 ba testemuña tanba lezada sei idade kiik. Testemuña hatutan katak, antes ba tula arguida ho lezada, testemuña informa ona ba polísia. Nune’e bainhira iha otél laran, polísia mós to’o kedas iha fatin akontesimentu.



Alegasaun finál 

Prokuradór konsidera arguida provadu komete krime explorasaun seksuál mezmu seidauk akontese buat ruma. Tanba ne’e, mezmu arguida hili direitu nonok, maibé bazeia ba deklarasaun lezada no depoimentu hosi testemuña, prokuradór mantein nia akuzasaun no husu ba tribunál atu kondena arguida tuir pena iha akuzasaun ho objetivu atu prevene arguida ninia hahalok la repete iha futuru.



Aleinde ne’e, defeza konsidera katak arguida hili direitu nonok, relasaun seksuál seidauk akontese no arguida la simu osan hosi testemuña. Tanba ne’e, defeza husu ba tribunál atu absolve tiha arguida hosi krime ne’e.



Desizaun

Depoisde avalia faktu provadu sira ne’ebé prodús durante julgamentu no bazeia ba deklarasaun hosi lezada ho testemuña, tribunál konsidera testemuña la halo relasaun seksuál ho lezada. Tanba ne’e, tribunál halo alterasaun jurídiku hosi krime explorasaun seksuál ba ema seluk ba iha tentativa explorasaun seksuál ba ema. Bazeia ba alterasaun ne’e, tribunál konklui prosesu ne’e no kondena arguida ho pena prizaun tinan ida suspende ba tinan ida.



29.   Krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika 

Nú. Prosesu                      : 0153/17.ERATB

Kompozisaun Tribunál    : Singulár

Juis                                   : Dr. Antonio Helder Viana do Carmo

Prokuradór                       : Dr. Osorio de Deus

Defeza                              : Dr. Rui Manuel Guterres

Tipu pena                         : Pena prizaun fulan 6 suspende ba tinan 1



Iha 27 Abril 2018, Tribunál Distritál Dili liuhosi julgamentu movel iha Distritu Ermera prezide julgamentu leitura sentensa ba krime ofensa ba integridade fízika simples ho natureza violénsia doméstika ne’ebé envolve arguidu AdS hasoru nia feen, iha Distritu Ermera.



Akuzasaun Prokuradór

Prokuradór akuza katak iha 09 Juñu 2017, maizumenus tuku 18.00 kalan, arguidu fila ba uma ho kondisaun lanu, arguidu hakilar no tolok. Aleinde ne’e lezada mós tolok arguidu no haruka arguidu buka fatin ba toba, la’os buka fali problema. Arguidu tebe odamatan to’o nakloke, arguidu tama ba uma laran no basa dala ida iha lezada nia kanuruk, tebe dala ida iha hirus-matan to’o lezada monu ba rai. Lezada hader no lezada basa iha arguidu nia inus to’o ran. Arguidu buti lezada ninia kakorok, tuku dala rua iha lezada kanuruk no rezulta lezada desmaia.



Prokuradór akuza arguidu kontra artigu 145 KP kona-ba ofensa ba integridade fízika simples ho moldura penál to’o tinan 3 ka multa no konjuga ho artigu 2, 3(a), 35(b) no 36 LKVD.



Produsaun ba prova sira

Iha prosesu julgamentu arguidu konfesa faktu sira hotu iha akuzasaun no deklara katak depoisde akontesimentu sira diak malu fali ona, arguidu arrepende nia hahalok no promete sei la komete tan krime hanesan hasoru lezada iha futuru. Aleinde ne’e, lezada mantein faktu sira iha akuzasaun no konfirma mós ho arguidu nia deklarasaun katak sira diak malu ona.



Alegasaun finál 

Prokuradór konsidera arguidu provadu komete krime hasoru lezada. Atu halo prevensaun jerál atu arguidu hodi la komete tan krime hanesan hasoru lezada iha futuru, husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena prizaun fulan ida suspende ba tinan ida.



Aleinde ne’e, defeza husu ba tribunál atu kondena arguidu ho pena ne’ebé justu tanba arguidu konfesa faktu sira hotu iha akuzasaun, arrepende ninia hahalok no promete sei la komete tan krime hanesan hasoru lezada iha futuru.



Desizaun

Depoisde avalia faktu sira ne’ebé prodús durante julgamentu no bazeia ba fotografia hosi polísia, tribunál prova katak arguidu komete duni krime tuir faktu sira iha akuzasaun no kondena arguidu ho pena prizaun fulan neen suspende ba tinan ida. Tribunál mós aplika regra adisional no bandu arguidu la hemu álkool durante iha suspensaun ninia laran.

No comments: