17 February 2010

JSMP: Kontinuasaun rona Testemuña na’in ha’at ba kazu Krime Grave 1999 ho Arguidu DM

Kontinuasaun rona Testemuña na’in ha’at ba kazu Krime Grave 1999 ho Arguidu DM


Komunikadu Imprensa

Fevereiru 2010

Iha loron 8 Fevereiru 2010 Tribunal Distrital Dili (TDD) kontinua rona testemuña na’in haat ba kazu Krime Grave ne’ebé komete hosi arguidu DM iha tinan 1999 - iha Zumalai Distritu Suai. Audensia julgamentu la’o úniku uit-oan tanba TTD rona testemuña sira iha sala Tribunal Distrital Suai (TDS) ho razaun testemuña sira la iha kapasidade finanseriu atu bele mai to’o Dili no mos razaun testemuña sira katuas ona. TDD notifika testemuña na’in haat maibe testemuña tolu deit maka marka prezensa, alende testemuña ida seluk la kumpri notifikasaun.

Atu responde ba testemuña nia dezobidesimentu ne’e, Tribunal hasai kedas karta kapturasaun hasoru testemuña refere. Nune’e iha tuku 14:00 UNPOL hamutuk ho PNTL lori kedas testemuña ne’e hodi hato’o ninia depoimentu. JSMP enkoraza parte autor tribunal sira atu uza ezemplu ne’e nu’udar asaun ne’ebé diak liu iha futuru karik akontese situasaun ne’ebé hanesan. Iha audensia ne’e arguidu la marka prezensa tanba hetan premite hosi Tribunal. Alende ida ne’e defensor arguidu nian mos la marka prezensa tanba tarde sa’e helikopteru hosi Dili ba Suai, nune’e Tribunal hatudu fali Defensor Publiku seluk no Advogadu Privadu hosi Lembaga Bantuan Hukum/LBH Covalima atu kontinua fornese reprezentasaun legal prosesu ne’e. JSMP kongratula esforsu tribunal nian atu kontinua ho audensia julgamentu, maibe JSMP preukupa uitoan tanba prosesu hanesan ne’e bele ofende interese arguido nian, tanba advogadu sira ne’ebe tribunal nomeia la preparadu no bele mos la iha kuñesementu ba kazu refere.JSMP kumpriende limitasaun no impedimentu tekniku ka realidade aktual sira ne’ebe dala barak konfronta ita nia efetividade no produtividade servisu, maibe JSMP enkoraza ba parte involvidus sira, liu-liu ba Exelensias, Juiz, Prokuradores ka Defensores Publiku sira atu halo esforsu hot-hotu ne’ebe posivel hodi asegura prosesu hot-hotu lao tuir nia dalan no atu garante katak prosesu ne’e bele fasilita parte sira ba realizasaun justisa nu’udar objetivu principal husi prosesu tribunal nian.

Iha parte seluk, testemuña ho inisial FXA fo nia sasin ka depoimentu katak nia haluha tiha ona lala’ok kazu ne’e tanba kazu ne’e akontese kleur ona. Ne’e duni Ministeriu Publiku (MP) rekere ba tribunal atu uza fali deklarasaun ne’ebé uluk testemuña fo tiha ona iha polisia maibe, parte defeza rezeita rekerementu ne’e. Maske nune’e tribunal uza fali dalan seluk hodi lee fila fali deklarasaun sira ne’e no husu testemuña katak deklarasaun sira ne’ e loos ka lae. Iha okaziaun ne’e testemuña deklara katak loos duni, arguidu nu’udar milisia MAHIDI (Mati Hidup dengan Indonesia), no haré arguidu ho nia maluk milisia seluk kaer vítima Luis Barros depois lori ba forsa Indonesia sira, la kleur rona kilat tarutu dala ida mais la haré sé mak tiru. Loron aban fali testemuña ne’e haré Luis Barros nia mate isin besik mota ninin.

Tuir mai testemuña seluk ho inisial MG la responde pergunta ho apropriadu ho autos ne’ebé iha katak nia la hatene buat hotu, nune’e MP rekere ba tribunal atu lee fila fali deklarasaun ne’ebé uluk testemuña ne’e fo tiha ona ba Polisia. Maibe testemuña mantein nafatin katak nia nunka fo deklarasaun iha polisia ka sé deit no hanehan nia liman fuan ba dokumentu ruma. Tribunal koko fo tempu ba testemuña ne’e atu hanoin didiak maibe testemuña ne’e mantein nia pozisaun. Nune’e tribunal sei halo fali investigasaun foun hodi hatene sé loos mak bosok, tribunal sei kompara marka lima fuan hosi testemuña ne’e ho marka iha autos laran.

Depois rona tiha testemuña na’in rua ne’e tribunal foin deskobre sai katak iha sala julgamentu familía direta na’in rua arguidu DM mos partisipa, ne’e duni kuandu depoimentu testemuña rua seluk tribunal haruka familía na’in rua ne’e sai hosi sala julgamentu ho objetivu testemuña sira seluk atu fo sira nia depoimentu ho livre no la tauk. JSMP hanoin katak tribunal tarde liu deskobre sai, ne’e duni JSMP fo hanoin ba Tribunal katak situasaun sira hanesan ne’e tenki sai hanesan lisaun ba futuru nune’e la bele interompe ka difikulta testemuña sira nia konsensia no liberadade atu depoimenta loloos iha Tribunal.

Alende ne’e, testamuña seluk ho inisial FN nu’udar elementu MAHIDI depoimenta katak iha kalan mais ou menus tuku 21:00 haré hosi dook distânsia 100 metrus milisia sira halibur iha vítima Luis da Silva nia uma. Iha tempu ne’eba rona arguidu nia lian hakilar atu oho vítima Luis da Silva ho nia familía. Iha kalan ne’e vítima ho nia fen ne’ebé isin rua ho nia oan ida lakon to’o agora la fila.

Nune’e mos, testemuña MdR nu’udar ema rezistensia ba independensia ne’ebé antes ne’e la kumpre karta notifikasaun depoimenta katak la haré maibe kuandu tun hosi ailaran mai, testemuña ne’e hasoru malu ho M P S ho J A ne’ebé nu’udar mos membru Milisia MAHIDI fo sira nia deklarasaun ba Señora M hosi UNMISET katak sira hamutuk na’in 13 mak kaer vítima Luis da Silva ho nia familía. JSMP hanoin katak tuir loloos autór judisial sira tenki husu testemuña ne’e kona ba membru milisia MAHIDI na’in rua ne’ebé testemuña ne’e hasoru, sira nia paradeiru iha ne’ebé tanba tuir JSMP katak membru milisia na’in rua ne’e mak sai sasin direita ba kazu oho Luis da Silva ho nia familía tomak.

Konsidera nafatin sirkumstansia prátika sira ne’ebe konfronta produtividade prosesu julgamentu nian, maibe JSMP hein katak tribunal bele konsidera naran sira ne’ebe temi iha autus julgamentu laran, nune’e bele notifika no husu sira nia prezensa hodi buka tuir faktu sira ne’ebe relasiona ho kazu refere. Ho dalan ida ne’e deit mak ita bele deskobre sai autór prinsipal sira no autór seluk ba kazu ne’e no realiza jutisa ba vítima sira.

Kontinuasaun julgamentu ba kazu ne’e sei hala’o iha loron 15 Fevereiru 2010 iha Tribunal Distrital Dili. Durante loron 8-11 Fevereiru 2010 Tribunal Distrital Suai la hala’o julgamentu ba kazu seluk. Tuir informasaun katak sei iha julgamentu ba kazu krime sira iha loron 22-25 Fevereiru 2010.

No comments: