14 February 2010

Julgamentu Kazu Atentado Kontinua Fali: Tribunal Hasai Mandatu Kapturasaun ba Testemunha Na'in Tolu Ne'ebe La Kumpri Notifikasaun ba Dala Tolu

JSMP: Julgamentu Kazu Atentado Kontinua Fali: Tribunal Hasai Mandatu Kapturasaun ba Testemunha Na'in Tolu Ne'ebe La Kumpri Notifikasaun ba Dala Tolu Komunikadu Imprensa Edisaun: Janeiro 2010 - Julgamentu Kazu Atentado Kontinua Fali: Tribunal Hasai Mandatu Kapturasaun ba Testemunha Na’in Tolu Ne’ebe La Kumpri Notifikasaun ba Dala Tolu

Julgamentu ba kazu Attentado 11 de Fevereiro 2008 kontinua julga fila fali iha loron 12 de Janeiro 2010. Tuir orariu julgamentu refere atu hala’o iha tk 9:00 OTL, maibe tribunal la konsegue realiza julgamentu ne’e, tanba la iha intêrprete hodi ajuda halo tradusaun ba julamentu hanesan bai-bain. Tuir informasaun ne’ebe hetan iha tribunal laran, katak intêrprete sira la iha tanba sira balun sei goza ferias no balun fali sei moras hela.

Iha parte seluk, antes atu tama ba iha sala audensia arguida AP mos halo reasaun no protesta maka’as ba membru UNPOL ne’ebe halo pasa ravista ba nia nomos ba ema hot-hotu ne’ebe mak ba asiste julgamentu ne’e. Reasaun ne’e mosu tanba tuir nia membru UNPOL halo agresaun fíziku ba nia hodi halo revista ho liman ba fatin sensitivu sira ne’ebe la merese atu halo. . Tuir arguida katak tuir loloos membru UNPOL ne’ebe atu halo pasa revista ne’e só halo deit ho “methal detector” ne’ebe iha, la’os uza deit liman tanan hanesan ne’e. Maske nune’e, membru UNPOL nafatin halo pasa revista hanesan ne’e tanba razaun katak “methal detector” la sufisiente. Tanba situasaun hirak ne’e hotu, julgamentu ba kazu ne’e foin konsegue hahu iha tk 10: 49 OTL

Relasiona ho asuntu intêrprete nian, juiz ne’ebe lidera julgamentu husu ba audensia tomak keta ema balun ne’ebe hatene lian Ingles no Portugues bele ajuda sai intêrprete, maibe audensia nem ida hakarak ka hatan ba pedidu ne’e. Tanba la iha ema ida hatan, juiz koko atu kontaktu Programa Nasoins Unidas ba Dezemvolvimentu (PNUD) atu nune’e bele haruka lai intêrprete mai iha tribunal hodi fasilita prosesu julgamentu. Maske PNUD haruka intêrprete ida mai iha tribunal hodi tuir julgamentu ne’e maibe dala ida tan intêrprete ne’ebe mai mos la hatene lian Inglés ho diak nune’e tribunal deside atu adia tiha julgamentu ne’e ba fali iha tuku 15:30 OTL.

Depois de adia tiha, julgamentu ba segundu sesaun hahu serteza iha oras ne’ebe determinadu tiha ona. no tribunal hetan intêrprete na’in rua husi Justice Facility no husi PNUD na’in ida.

Julgamentu ba sesaun ne’e ho ajenda atu rona depoimentus husi testemuña na’in ida ne’ebe ho naran Daniel Christopher Black, cidadania Australianu nian, ne’ebe hanesan General Director ba Kompañia Coffey International Development ne’ebe arguida AP servisu nu’udar Programme Manager ba kompañia ne’e iha Timor Leste. Iha ninia depoimentus, testemuña haktuir katak pesoalmente nia la koñese nem arguidu ida inklui mos arguida AP tanba ninia kompañia halo kontratu ho arguida AP iha fulan Janeiro 2008 no iha fulan Fevereiro 2008 akontese atentadu. Testemuña foin mak koñese arguida AP antes tama ba julgamentu, tanba antes ne’e iha liur sira dada lia hamutuk.

Julgamentu ne’e la’o ho hakmatek tanba testemuña kolabora diak ho tribunal hodi hatan hotu perguntas ne’ebe dirige ba nia tantu mai husi Defensor, Prokurador, nomos husi Juiz ba ninia ligasaun de servisu entre nia ho arguida AP. Tribunal notifika testamuña atu presta nia depoimentu ba tribunal tanba iha relasaun ho konta bankaria ANZ ninia ne’ebe ba-bain halo transaksaun ho arguida AP nu’udar na’in ba konta bankaria ne’e.

Iha parte seluk, wainhira julgamentu ne’e atu remata tribunal hasai mandatu kapturasaun ba testemuña na’in tolu ho inisial NSG, CG, FX ne’ebe mak la kumpri notifikasun ne’ebe mak tribunal haruka tiha ona ba dala tolu. Tanba ne’e, tribunal husu ba Polisia atu kaptura no detein lalais testemuña hirak ne’e, hodi nune’e tribunal bele rona sira nia depoimentus ba kazu refere. Enter testemuña hirak ne’e nain ida ho funsaun nudar funsaun religiozu/Padre. Tuir agenda tribunal nian, loloos sei iha tan testemuña hamutuk ema na’in hitu ne’ebe mak tribunal sei presiza atu rona sira nia depoimentus

Hare ba difikuldades tomak ne’ebe mak tribunal infrenta hodi halo julgamentu la’o ne’eik, JSMP husu ba iha Governu no husu mos ba iha Ajensia PNUD ne’ebe mak durante ne’e halo investimentu boot tebes ba iha area judisiariu atu fo atensaun seriu ba situsaun hirak ne’e, inklui atu konsidera karik posivél aumenta tan numeru intêrprete, nune’e problema hanesan la akontese iha futuru. Tuir JSMP nia hanoin, se problema ne’e la fo atensaun no rezolve ho diak sei aumenta tan kazu ne’ebe mak pendente no bele hametin liu tan persepsaun publiku katak prosesu julgamentu sistema justisa formal ninia andamentu la’o nene’ik liu no tribunal la konsegue responde nesesidade no ejijensia publik nian kona-ba direitu ba justisa.

JSMP mos husu no konvida ema hotu atu kontribu ba prosesu justisa liu husi kolaborasaun ba ordem tribunal sira ne’ebe mak tribunal identifika hanesan testemuña atu hato’o sira nia depoimentus iha tribunal. Tanba prezensa no pozisaun testamuña nudar elemente importante atu deskobre faktu no sirskunstansias husi natureza krimi ida nian. Ho kolaborasun hirak ne’e mak ita hatudu ita nia sentidu kumprimentu ba lei hodi hametin prinsipiu “Estadu de Direitu ka Estudu tuir Lei iha ita nia rain.

No comments: